Bệnh lý viêm mào tinh (MTH)

Viêm mào tinh hoàn là bệnh lý nhiễm nhiễm trùng của nam giới do vi khuẩn, vi rus hay các yếu tố gây viêm. Viêm mào tinh có thể đơn thuần hay bị cùng viêm tinh hoàn, thừng tinh.

1. Định nghĩa: Viêm mào tinh hoàn là bệnh lý nhiễm nhiễm trùng của nam giới do vi khuẩn, vi rus hay các yếu tố gây viêm. Viêm mào tinh có thể đơn thuần hay bị cùng viêm tinh hoàn, thừng tinh.
2. Dịch tễ:

• Ở Việt Nam chưa có thống kê đầy đủ về tỷ lệ mắc. nhưng các nhà niệu khoa đều cho rằng đó là bệnh thường gặp ở nam giới.
• Ở Mỹ hằng năm có tới 60.000 trường hợp mắc bệnh này, ở Pháp tỷ lệ này chiếm 20% tổng số người bệnh trong năm của khoa tiết niệu.
• Nguyên nhân gây viêm MTH
  Bệnh có thể xảy ra sau một chấn thương MTH hoặc do nước tiểu trào ngược dòng vào ống dẫn tinh. Phần lớn các trường hợp bị bệnh do nhiễm khuẩn qua các đường:
  Nhiễm khuẩn qua đường tình dục.
  - Lậu cầu trùng (gonocoque), đây là trường hợp hay gặp nhất.
  - Chlamydia trachomatis: từ cơ quan sinh dục nữ sang.
  - Escherichia coli: hay xảy ra ở nam giới có quan hệ đồng tính, chủ yếu do quan hệ tình dục qua đường hậu môn.
  Nhiễm khuẩn từ đường tiết niệu - sinh dục lan tới.
  Thường gặp ở nam giới trên 35 tuổi và trẻ trai trước tuổi dậy thì. Vi khuẩn gây bệnh thường là: vi khuẩn đường ruột E.coli, Pseudomonas, N.Meningitis, Coccidioide imitis... 
  Các chủng khác ít gặp hơn là trực khuẩn lao, ký sinh trùng giun chỉ, sán lá...
  Vi khuẩn từ ống dẫn tinh bị viêm sau phẫu thuật lan tới MTH.
  Cũng có khi do các dị tật bẩm sinh, tiết niệu sinh dục bị viêm nhiễm lan tới.
  Bệnh khởi phát do viêm tế bào ống dẫn tinh lan tới MTH. Tới giai đoạn toàn phát MTH sưng tấy từ cực dưới lên cực trên. Nếu cắt ngang MTH sẽ thấy nhiều ổ áp-xe nhỏ dẫn tới viêm mủ toàn bộ MTH. Tinh hoàn lúc này cũng sưng to và sung huyết. Nếu điều trị kịp thời thì bệnh sẽ khỏi nhưng các tổ chức viêm xơ có thể làm bít tắc ống dẫn tinh gây nên bệnh vô sinh ở nam giới.

 Nang mào tinh nhiễm trùng: Gây viêm mào tinh toàn bộ.

3. Chẩn đoán:

1. Cơ năng:

- Tiền sử: Đã chẩn đoán viêm tuyến tiền liệt, niệu đạo …

• Đau tức ở bìu, xuất hiện cơn đau ở một bên bìu lan theo dọc thừng tinh lên vùng hạ vị.
• Đi lại vướng, đau ở bìu.

2. Toàn thân:Có biểu hiện sốt cao lên tới 39-40oC hoặc hơn, có khi kèm theo rét run.

- Nếu viêm mạn: Không có biểu hiện gì bất thường.

3. Thực thể: Khám bìu

•  Bìu sưng to, lớp da bìu đỏ rực chỉ trong vòng 3-4 giờ, sờ vào thấy rất đau. Mào tinh hoàn to và rắn nhưng vẫn phân biệt được với tinh hoàn. 
  Ranh giới sẽ mất đi và chỉ còn lại một khối phồng to nóng ran và đau. Nắn thừng tinh thấy sưng lên và có thể xuất hiện tràn dịch màng tinh hoàn.
• Nếu viêm mạn tính, abces hóa: Sờ mào tinh chắc, ấn tức…
• Nếu thăm trực tràng thấy tuyến tiền liệt bị đau.

4. Cận lâm sàng:

• Công thức máu, máu lắng: Biến đổi rõ khi viêm cấp…
• Siêu âm: Siêu âm trắng đen ở những trường hợp viêm mào tinh cấp tính có hình ảnh mào tinh lớn ra và giảm âm. Thông thường cũng sẽ phát hiện ra được hình ảnh tràn dịch tinh mạc phản ứng .Viêm mào tinh mạn tính sẽ trở nên dày lên và có những vùng tăng âm khu trú do bị calci hóa. Doppler màu cho thấy hình ảnh tăng lưu lượng máu thứ phát do viêm mào tinh. Sự hiện diện của tình trạng tăng lưu lượng máu ở bên viêm so với bên lành giúp chẩn đoán phân biệt với xoắn tinh hoàn. Chẩn đoán phân biệt với các bệnh lý tinh hoàn, nang mào tinh,…
• Cấy nước tiểu, cấy dịch niệu đạo: tìm vi khuẩn và làm kháng sinh đồ.
• Test miễn dịch tìm vi khuẩn: lao, giang mai, lậu

4. Điều trị:

• Kháng sinh, giảm đau, hạ sốt, nghỉ ngơi tại giường… trong đợt cấp.
• Mổ khi: Tạo khối abces mào tinh, gây tắc ống dẫn tinh...