Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tín (COPD).

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính( Chronic obsttructive pulmonary disease-COPD: là một bệnh có đặc điểm tắc nghẽn lưu lượng khí thở ra thường xuyên bị hạn chế không hồi phục hoặc chỉ hồi phục một phần, tiến triển, thường có tăng phản ứng đường thở, do viêm phế quản mạn tính và khí phế thũng gây ra.

 
1. Định nghĩa: Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính( Chronic obsttructive pulmonary disease-COPD: là một bệnh có đặc điểm tắc nghẽn lưu lượng khí thở ra thường xuyên bị hạn chế không hồi phục hoặc chỉ hồi phục một phần, tiến triển, thường có tăng phản ứng đường thở, do viêm phế quản mạn tính và khí phế thũng gây ra.
2. Nguyên nhân:
Nam giới mắc nhiều hơn nữ trong cộng đồng từ 2-4 lần, đối với các bệnh nhân có liên quan tới thuốc lá thì tỷ lệ mắc bệnh ở nam có thể gấp 10 lần nữ.
-         Nghiện thuốc lá, hút thuốc lá chủ động hay thụ động…
-         Chẩn đoán và điều trị: Hen phế quản, viêm phế quản mạn tính…
-         Sống và làm việc trong môi trường có không khí ô nhiễm khí độc hại, bụi hay khói công nghiệp…
-         Thiếu men alpha 1- antitrypsin
3. Chẩn đoán:
Chủ yếu gặp 2 thể của BPTNMT:
* Thể thổi hồng (Typ PP Pink Puffer): khí phế thũng chiếm ưu thế, có đặc điểm: người gầy, khó thở là chủ yếu, ít ho khạc đờm, ít bị nhiễm khuẩn phế quản, tâm phế mạn xuất hiện muộn (thường bị ở giai đoạn cuối) phù không rõ, ngực hình thùng, rút lõm cơ ức đòn chũm, gõ vang, phổi rì rào phế nang giảm. Đo thông khí phổi, khí cặn tăng rõ, RV/ TLC tăng. Khí máu bình thường, chỉ giảm PaO₂ nhẹ.
X quang: căng giãn phổi, tim hình giọt nước.
*Thể xanh phị (Typ BB Blue bloatter): viêm phế quản mạn tính chiếm ưu thế thường ở người béo bệu, tím tái, ho khạc đờm nhiều năm rồi mới khó thở, hay có nhiễm khuẩn phế quản, hay gặp những đợt suy hô hấp, tâm phế mạn xuất hiện sớm: phù mắt cá chân, gan to, tĩnh mạch cổ nổi, hay kèm theo hội chứng ngừng thở tắc nghẽn khi ngủ.
X quang: hình ảnh phổi bẩn, bóng tâm thất phải rộng.
Đo khí máu: giảm PaO₂, thường kèm theo tăng PaCO₂, tăng hồng cầu và Hematocrit.
* Cần chú ý rằng:
- Khó thở trước rồi sau mới ho, khạc đờm ít là khí phế thũng chiếm ưu thế.
- Ho khạc đờm trước rồi sau mới khó thở, hay có đợt bội nhiễm phế quản, suy hô hấp, tâm phế mạn là viêm phế quản mạn tính tắc nghẽn chiếm ưu thế.
4. Chẩn đoán:
4.1. Chẩn đoán xác định:
- Bệnh nhân trên 40 tuổi, thường là nam giới, tiền sử hút thuốc lâu năm.
+ Ho và khạc đờm, khó thở trên 2 năm.
+ Tiền sử hay có đợt nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính.
+ X quang phổi: có thể có hội chứng phế quản, khí phế thũng.
+ Đo thông khí phổi: tắc nghẽn lưu lượng thở không hồi phục (FEV₁ < 80% số lý thuyết, test hồi phục phế quản âm tính).
4.2. Chẩn đoán phân biệt:
- Hen phế quản: khó thở từng cơn tái diễn, cơn khó thở tự khỏi hoặc hết sau khi dùng thuốc giãn phế quản, đo thông khí phổi có rối loạn tắc nghẽn hồi phục test hồi phục phế quản ( + ).
- Ngoài ra, cần chẩn đoán phân biệt BPTNMT với: tắc nghẽn đường thở trên, thoái hoá nhầy nhớt và viêm tiểu phế quản tận cùng.
5. Dự phòng và điều trị:
5.1. Phòng bệnh:
- Cần bỏ thuốc lá, có thể dùng các biện pháp hỗ trợ bỏ thuốc.
- Tăng cường chế độ dinh dưỡng: dùng các Vitamin A,C, E (chống oxy hoá ). 
- Cố gắng giảm ô nhiễm không khí ở nơi làm việc và nơi sống.
5.2. Điều trị:
* Trong đợt bùng phát:
- Chống nhiễm khuẩn phế quản khi có dấu hiệu nhiễm khuẩn, có thể dùng kháng sinh nhóm Cephalosporin kết hợp với Gentamyxin từ 10-14 ngày.
- Thuốc giãn nở phế quản: dùng thuốc kháng Cholinergic (Atrovent): cứ 4-6 giờ khí dung hoặc xịt hít 1 lần. Nếu nặng có thể tiêm Diaphylin tĩnh mạch + Cocticoid đường tiêm, uống, khí dung (Pulmicort).
- Long đờm, vỗ rung.
- Thở oxy: lưu lượng 2 lít / phút, để duy trì SaO₂ ≥ 90%, PaO₂ ≥ 60mmHg. Nếu có suy hô hấp nặng, bệnh nhân rối loạn ý thức, tím tái, toan hô hấp mất bù cần phải thở máy.
- Nếu có tâm phế mạn: điều trị suy tim kết hợp.
* Các biện pháp khác:
- Liệu pháp a₁ antitrypsin: khi bệnh nhân thiếu a₁ antitrypsin, thuốc kháng Protease tổng hợp (Prolastin) tác dụng ức chế Elastase bạch cầu.
- Điều trị phẫu thuật: ghép phổi, phẫu thuật cắt bỏ bóng khí thũng, phẫu thuật giảm thể tích phổi. Là những biện pháp được một số nơi áp dụng.
Hiện tại: Tại bệnh viện Việt Đức đang có dự định và kế hoạch ghép phổi cho những bệnh nhân mà suy hô hấp do phổi không còn chức năng, mở ra 1 cơ hội tốt cho những bệnh nhân COPD nặng.