chẩn đoán xác định bệnh lý sỏi thận

Thứ năm, ngày 16 tháng 4 năm 2015 | 17:30

Câu 91:Trình bày chẩn đoán xác định bệnh lý sỏi thận
Trả lời:
I.Đại cương:
1.Định nghĩa:Sỏi thận là thành phần hữu hình vô cơ hay hữu cơ hình thành trong thận,có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho cơ thể.Tùy theo vị trí,thời gian lắng đọng mà sỏi có hình dáng,kích cỡ khác nhau.
2.Nguyên nhân-cơ chế:
    -Sỏi nguyên phát:nguyên nhân toàn thân(rối loạn chuyển hóa),nguyên nhân tại chỗ(viêm nhiễm tại thận)
    -Sỏi thứ phát:do nước tiểu bị ứ trệ
3.Dịch tễ:
    - Chiếm 5-10% dân số,42% bệnh lý đường tiết niệu
    -Tuổi:hay gặp 30-50 tuổi
    -Nam /nữ = 2/1
    -Yếu tố thuận lợi :

Chế độ ăn,nước uống nhiều calci, phosphat, oxalat
Khí hậu nóng , khô , hạn chế lượng nước tiểu và bài tiết
Yếu tố di truyền

II.Chẩn đoán :
   1.Lâm sàng :
     Biểu hiện đa dạng tùy vị trí sỏi,độ to nhỏ,các biến chứng do sỏi gây ra.Một số bệnh nhân có sỏi thận ko có biểu hiện lâm sàng(sỏi nhỏ…) mà tình cờ phát hiện khi đi khám bệnh khác.
    a.Cơ năng:
     -Tiền sử:chẩn đoán và điều trị sỏi tiết niệu
     -Đau:
        +Cơn đau quặn thận: do sỏi di chuyển từ đài,bể thận xuống niệu quản,gây tăng áp lực trong lòng niệu quản,co thắt niệu quản

Hoàn cảnh xuất hiện:thường sau lao động nặng,đi lại nhiều
Vị trí:Đau từ vùng thận bệnh , lan dọc đường đi của niệu quả xuống phía gò mu, ra tận đầu ngoài của bộ phận sinh dục.Đôi khi sỏi 1 bên lại kích thích gây đau bên kia hoặc cả 2 bên
Tính chất:đau lăn lộn,dữ dội như dao đâm
Hướng lan:có thể xuyên ra hông,lưng

           +Đau âm ỉ:sỏi vừa hay sỏi lớn ở bể thận
           +Đau êm dịu hơn:sỏi niệu quản rất nhỏ di chuyển
           +Đau hông lưng:có thể do ứ nước bể thận do sỏi gây tắc nghẽn
        -Đái máu:có thể đại thể hoặc vi thể,đái ra máu toàn bãi
        - Đái ra mủ toàn bãi
        -Triệu chứng khác:buồn nôn-nôn,bí trung đại tiện(hc sau PM)
   b.Toàn thân

Thường không có gì đặc biệt
Khi có biến chứng nhiễm khuẩn:sốt cao,môi khô,lưỡi bẩn,mạch nhanh
Khi có biến chứng suy thận:thể trạng suy sụp,mệt mỏi,chán ăn,có thể có phù

c.Thực thể

Khám hệ tiết niệu:

Bụng có thể chướng nhẹ
Vùng thắt lưng ấn đau
Thận to:bập bềnh thận(+), chạm thận (+)
Khi sỏi di chuyển xuống niệu quản,có thể ấn các điểm niệu quản trên và giữa đau
Thăm trực tràng:ấn điểm niệu quản dưới đau

Khám các cơ quan khác: chưa phát hiện gì đặc biệt

    2.Cận lâm sàng
     a.Các xét nghiệm làm được ngay:
         - Xét nghiệm thông thường:nhóm máu –máu chảy –máu đông
         -Xét nghiệm xác định triệu chứng :

Nước tiểu:hồng cầu,BC niệu,pH nước tiểu
Hóa sinh máu:điện giải đồ,đặc biệt là calci

-Xét nghiệm xác định biến chứng :

Nhiễm khuẩn :

Nước tiểu:Vi khuẩn trong nước tiểu
Công thức máu:BC tăng,tốc độ máu lắng tăng

Suy thận:ure,creatinin máu tăng

     b.Chẩn đoán hình ảnh:
      - XQ hệ tiết niệu:
          +Chụp hệ tiết niệu KCB :

Hình cản quang của sỏi:trừ sỏi uric
Xác định vị trí,kích thước,số lượng,hình dạng sỏi(sỏi san hô,hình tròn nhẵn,hình bầu dục,hình đa giác..)
Cần phân biệt hình cản quang không thuộc sỏi thận:hạch vôi hóa, tĩnh mạch vôi hóa,sỏi mật,sỏi tụy,thoái hóa cột sống

+UIV:

Mục đích:Đánh giá hình dáng và chức năng thận mỗi bên
Phát hiện sỏi
Hình ảnh:
-Sỏi cản quang,hình ảnh đài bể thận,dị dạng nếu có

-Thận có sỏi chậm bài tiết,chậm bài xuất hay không bài xuất.cần chụp phim chậm sau 3h ,6h, 12h
TH khó xác định,cần chụp cắt lớp và chụp nhỏ giọt với liều lượng thuốc cản quang gấp 2-3 lần bình thường